تسبیحات اربعه
تسبیحات اربعه، چهار ذکری است که در نمازهای روزانه سه یا چهار رکعتی و در برخی اذکار خوانده می‌شود. این چهار ذکر عبارتند از: «سُبْحانَ اللهِ، وَ الْحَمْدُ لِلهِ، وَ لا إلهَ إلاّ اللهُ، وَ اللهُ أکْبَرُ» (پاک و منزّه است خداوند، و ستایش مختصّ خداست، و معبودی جز خدا نیست، و خداوند بزرگتر است).
علت نامگذاری
تسبیحات اربعه از چهار ذکر سُبْحانَ اللهِ(تسبیح)، الْحَمْدُ لِلهِ(تحمید)، لا إلهَ إلاّ اللهُ(تهلیل)، و اللهُ أکْبَرُ(تکبیر) تشکیل شده است. با این حال به این چهار ذکر تسبیحات اربعه گفته می‌شود با این که فقط بخش اول تسبیح است و بقیه تحمید و تهلیل و تکبیر. شیخ انصاری علت این نامگذاری را یا ناشی از غلبه دادن تسبیح بر سایر اذکار دانسته و یا علت را این دانسته که چون مفهوم همه این اذکار به نوعی پیراسته ساختن خداوند از صفات بشری است و این مفهوم همان مفهوم تسبیح است به همین دلیل این چهار ذکر، به تسبیحات اربعه معروف شده است.
جایگاه معنوی
در روایاتی چهار گوشه کعبه، به تسبیحات اربعه مرتبط شده است: «امام صادق علیه‌السلام فرمود: « كعبه چهارگوش است چون محاذى بیت المعمور است. بیت المعمور چهارگوش است، چون محاذى عرش است. عرش چهارگوش است چون كلماتى كه دین اسلام بر آن استوار است چهار است: ۱ـ سبحان الله ۲ـ الحمد لله ۳ـ لا إله إلاّ الله ۴ـ الله اكبر.»
ثواب و فضیلت
علامه مجلسی در جلد ۹۰ بحار الانوار، فصلی را به معنا و فضیلت‌های تسبیحات اربعه اختصاص داده است. درروایتی پیامبر(ص) از تسبیحات اربعه به عنوان «سید التسابیح» (سید وسرور تسبیحات) یاد کرده که ۳۰ بارگفتنش در هر روز دارای آثاری است که آمرزش گناهان یکی از آنهاست. خواندن تسبیحات اربعه همچنین برای نزدیک شدن به خداوند و دفع بلاهای دنیوی و استجابت دعاها سفارش شده است.
حکم شرعی
در نمازهای روزانه،(نماز ظهر،عصر وعشا) ذکر تسبیحات اربعه(سُبْحانَ اللهِ والْحَمْدُ لِلهِ و لا إلهَ إلاّ اللهُ و اللهُ أکْبَرُ) در رکعت‌های سوم و چهارم به جای حمد و سوره خوانده می‌شود. به فتوای برخی مراجع تقلید، در رکعت سوم و چهارم، تسبیحات اربعه باید سه مرتبه خوانده شود و بعضی دیگر مراجع، خواندنِ یک مرتبه را کافی می‌دانند. هم چنین هنگامی که وقت نماز تنگ است، نمازگزار باید فقط یک بار این ذکر را بخواند.
علاوه بر نمازهای روزانه، ذکر تسبیحات اربعه در نماز جعفر طیار پس از خواندن سوره (سیصد مرتبه)، در نماز مشترک شب‌های ماه رمضان (هفت مرتبه) و در اعمال ماه جمادی‌الآخر بعد از اتمام نمازِ مشترک (هفتاد مرتبه) خوانده می‌شود.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ انصاری، کتاب الصلاة، ج۱، ص ۳۴۵.
- ↑ من لا یحضره الفقیه،شیخ صدوق، ج۲، ص ۱۹۱.
- ↑ نگاه کنید به: مجلسی، بحار الأنوار، ۱۹۸۳م، ج۹۰، ص۱۶۶ - ۱۷۵.
- ↑ بحار الانوار، ج۹۰، ص۱۷۳، حدیث۱۹
- ↑ ابن طاووس، ادب حضور، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۹۳ و ۲۹۴.
- ↑ فاضلی، عرفان نماز، ۱۳۸۸ش، ص۸۵.
- ↑ بنی هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۵۲.
- ↑ العروة الوثقی(المحشی)، ج۲، ص ۵۳۵.
- ↑ قمی، دستورالعمل و مرواریدهای درخشان، ۱۳۸۱ش، ص۲۶۷.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، نمازهای ماه رمضان، پس از دعای افتتاح.
- ↑ امام صادق(ع) فرمود: «روزی رسول خدا(ص) به اصحابش فرمود: اگر جامه‌ها و ظروفی را که دارید جمع کنید و روی هم بگذارید، آیا به آسمان می‌رسد؟ عرض کردند: خیر، ای رسول خدا! فرمود: وقتی از خواندن نماز فراغت پیدا کردید، سی بار بگویید: «سبحان الله، و الحمد لله، و لا إله إلاّ الله، و الله أکبر.» پاک و منزّه است خداوند، و ستایش مختصّ خداست، و معبودی جز خدا نیست، و خداوند بزرگتر است؛ زیرا این کلمات ویرانی، غرق شدن، سوختن، افتادن در چاه، خوراک درندگان قرار گرفتن، جان سپردن به صورت بد و هرگونه نکبت و گرفتاری و مصیبتی را که بر بنده در آن روز فرو می‌آید، دفع می‌کنند و آنها معقّبات هستند.»
- ↑ حضرت صادق (ع) فرمود: «هرکس در تعقیب نمازهای واجب پیش از آنکه آسوده بنشیند، چهل بار بگوید: «سبحان الله، و الحمد لله، و لا إله إلاّ الله، و الله أکبر» سپس از خداوند درخواست نماید، هر چه بخواهد به او عطا می‌شود.»
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، ادب حضور، مترجم محمد روحی، قم، نشر انصاری، ۱۳۸۰ش.
- بنی هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید، گردآورنده بنی هاشمی خمینی با همکاری اصولی و دیگران، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- فاضلی، قادر، عرفان نماز، تهران، نشر فضیلت علم، ۱۳۸۸ش.
- قمی، عباس، دستور العمل و مرواریدهای درخشان (لئالی منثوره)، گردآورنده محمد حسین ربانی، قم، نشر عهد، ۱۳۸۱ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.